Arriel 2.824m eta Petit Arriel 2.683m

Vignemale 3.298m

Arbailako mendi ahaztuak

Zuberoan, bada Arbaila uzeneko mendi multzo apal eta ezezaguna. Apal eta ezezagun badan bere, Euskal Herriko mendi ingeru basatiena da seguru asko. Zuberoako lurraldea, 3 eskualde nagusiten dau banatuta; Arbaila, Basabürüa eta Pettara.

Urdin argia: Arbaila Ttipia / Urdin iluna: Arbaila haundia

Pettara, Arbailaren Iparraldean kokatzen den lur eremua da, bere dermioetan, apenas bortürik (Mendirik) ez dauena. Ostantzien, hegoaldean, Basabürüa dau inte, Larraine eta Santa Grazitik Barkoxeraino doana Atharratze Ligi eta Iruriko lurrak bilduta.

Zuberoako udalerriak

Arbailako eskualdean, Muskildi, Mendikota, Altzürükü, Garindaine, Gotaine,... beste herri batzuk osatzen dabe. Mendebaldean, Behe Nafarroako lurrekaz egiten daure muga, Oskazeko lepotik, Pagolako udalerritik. Hain gertua da haien harremana Behe Nafarroarekin, "Zuberoako Manexak" edota "Behe Nafarroako Xiberutarak" direla diñoela. Baina hori bakarrik pasten da Arbaila Ttipiko udalerrietan (Pagola eta Mendikotan kasu).

Euskara edo Eskuara, oso bizia dagoen Euskal Herriko eskualdea da, %90ak ezagutzen dau eta.

Mendiengan zentratuz, Zuberoako mendiak goi pirinioetara lotzen doguz gienetan: Lartxela, Auñamendi, Laküra, Binbaleta, Ori... baina badago mendikate ezezagunago bat Zuberoan, oso basati mantentzen dena, duda barik Euskal Herriko basatiena.

Lekunberritik (Beh. Na), Arbailako mendiak

Berez, Arbailako mendikatea, Zuberoa eta Behe Nafarroako muga arteko mendi multzoa da.  6.850 Ha-z osatua, eta 600 metro eta 1.286metro arteko altuereak dekozenak. Punturik garaiena, Hauskoa edo Azkonobi mendia da, 1.286metrogaz, Behorlegiko herri Baxe Nafarraren gainean altxatzen dena. Zuberoako lurraldean, Etxekortea mendia dekogu 1.206metrogaz. Berton, Biduze erreka jaio iten da.

Arbailako mendi ezagunenetarikoa Behorlegi da, Landerretik paraje dauen mendi ikusgarria.

Behorlegi mendia, eta beran oinetan, izen berdineko herria

Mendi ingeruko gainazal gehiena arbolez estalia dau, "Arbailako Oihana" osatuz. Bataz bere, Pagoak edo Bagoak dire nagusi. 800 metrotatik gora, oihana amaitu eta belardiak dire nagusi. 

Arbailako ingeruan hamaika dira kondaira eta mitoak. Ahüzki bortüan, Azalegiko ziloan, herensügea bazen.Bere Hatsak baliatürik, animaliak erakarri eta jan egiten zitian. Heien artian, baziren erakarritako pertsonak ere. Altzaiko gazte bat biziki hasarre baitzen, Herensugea pozoindu zian eta sutan jarriki herensügea, Itsasoalat abiatürik, Arbailako arbolen punttak moztü zitüen haserre bizian zelarik.

Behorlegiko mendian lamiak egoazala bere diño kondaira batek. Euskal Herriko mitologiaren agerpena oso aberatsa da ingeru hontan.

Mendi ezagunenak honek direz: : Hauskoa (1268 m), Behorlegi (1265 m), Bohorkortia (1214 m), Etxekortia (1206 m), Zaboze (1178 m), Beltxu (1129 m) eta Belhigaina (1072 m).

hemendik, deia luzatzen dugu ingeru eder hau ezagutzeko. Gerturatzeko, Garazitik Maulera doan errepidea hartuta, Oskaxeko lepoan irten eta hegoalderantza abiatza gomendatzen da: Pagola, Mendikota, Altzürükü, ... Oso ingeru euskaldun, garbi eta oraindik ere turismotik asau dauena.

Untxidetik Astatera

Astate 1.022m

Astate mendia (1.022m), Iparlako mendi multzoan inte dauen mendi da, Behe Nafarroan. Iparlako mendi multzoko mendi batzuk Nafarroako lurraldean dagoz inte, Ttutturruko kaskoa esaterako, baie Astate, Baigorri eta Baigorri artean altxatzen dan mendia da, Tutulia eta Lauordena mendien artian.

Mendikat.net web-tik koixutako mapa

Astate mendiari bere, Ubeda geituten dautze. Urdotze herritik iyo lei, baita Baigorritik. Bietatik egin berko denporea, 2h30min-takoa da. Geuk ordea, Izpegiko lepotik urten gintzen. Nahiz eta hasikerako helburua Izpegitik hasita Iparlako kaskora igotzea bazen bere, denbore problema bat medio, Astate mendiraino baino ez ginen hurbildu. Astateraino heldu aurreti, beste lau gailur zapaldu genduzen, Untxide, Ttutturruko kaskoa, Aintziaga eta Lauordena.

Izpegi, Untxide eta Ttutturru, ibilbidearen 1 partea

Bi gailur honek azkar igarota (40min ingeru ber dire Izpegitik Ttutturrera), hurrengo 2 gailurretara goiez, Aintziaga eta Lauordenera. Bi gailur honek Buztanzelaiko lepoak banatzen deus.

                                    

Buztanzelaiko lepoak banatzen ditu bi mendi onek

Behin, Lauordenaren gailurrean gagozela, Iparlarantza begiratzen badogu ikusten dogun lelauko mendi Astate da

IYOERA DATUK

URTEERA PUNTUA: Izpegiko lepora aiegateko, Hegoaldetik Elizondotik segitzen dugu 121 nazionaletik eta Ordokiko kurtzean, Erratzurako bidea koixuten dogu eta bertatik, kanpiñerantza errepideak koixuten dogu Baigorrirantza. Iparraldetik, Garazitik Baigorrirako bidea koixuten dozu Anauzetik. Baigorrin, frontoia igaro, zubia, eta turismo bulego aurretik errepidea urteten da Izpegiko leporantza.

DESNIBELAK: Izpegiko lepoa: 690m
                          Astate: 1.022m
                           Totalean: 332m

DENBOREAK: Izpegi - Lauordena: 1h20'
                          Lauordena - Astate: 15'

ZAILTASUNA: ez deko ezelango zailtasunik.

DESKRIBAPENA:

Gailurrerako bidean, Dolmena Astateko lepoan

Lauordenako gailurretik, oso ebidentea da gailurrerako bidea, ez deko ia azalpenik behar. Iparlako bidean, ikusten den lehen gailurra dogu hau. Egin beharreko bidea zera da. Jeitsi belarretati leporaino eta gero, 5 minututan Astateko gailurrera eroango gaituen maldari ekingo deutsegu.

 Astateko gailurretik

Astateko gailurretik Behe Nafarroako eta Nafarroako lurrak ikusgai dekoguz.

 Iparla Astateko gailurretik.

Baigorritik Lauordenara doan ertza



Aintziaga 905m eta Lauordena 1.029m

Aintziaga eta Lauordena mendiak, Iparlako mendi multzoko bi mendi dira, bata besteagaz aurre aurrez dagozanak. Mendi buelta Izpegiko lepoan hasi gendun. Hasikerako asmoa Iparla mendiraino ibilten yotea zan, baie denpore faltagatik, Astateraino yon gintzen. Ibileraren 1.partea akabadu ostean (Untxide eta Ttutturruko kaskoa iyota), bigarren parteari ekin geuntson: Aintziaga eta Lauordena.

Izpegiko lepoa, Erratzu eta Baigorri lotzen ditu

Izpegiko lepoan (690m) "Benta Izpegi" eta bere uzenagaz akordaten ez nazen beste benta bat dagoz inte. Sarri iyoten da herri parajetako jendea bertatik dagozen bistetaz gozatzera. Bizikletan iyotzen direnak ere badagoz, (Erratzutik 6km bastante eroangarrik). Bistetaz aparte, mendi ibilbide askoren urteera puntua da, bai alde batera zein bestera. Ekialderantza, Bentaren atzeko partetik, Baztango mendi ikusgarrienerantza yon geinke, Autza 1.306 metrogaz. Ostantzien beste alderantza, Baigorritar lurretara sartuz goaz. Buztanzelaiko lepoak bereizten ditu Baigorri eta Baztango dermioak.

Buztanzelaiko lepoan, haitzean paraturiko plaka



Gure gaurko helburua, Izpegitik mendebalderantza iyotea zen Iparlako kaskoaren ingerurantza. Liburuan ikusita, oso ibilbide erakargarria zen, bidean Iparlaraino, beste bost gailur ingeru zapaltzen ebezelako. Azkenean, denbore kontuengatik, ezin izen gara Bidarrai (Be. N) herriaren ganean dauen mendiraino yon, halan da bere, ondoko gailur honek zapaltzeko aukerea eukin dogun sekulako eguraldi ederragaz gozatuz: Untxide (823m), Ttutturruko kaskoa (839m), Aintziaga (905m), Lauordena (1.029m) eta Astate (1.022m).

Iyotako mendik

Urrengo helburuk

IYOERAK DATUK:

URTEERA PUNTUA: Izpegiko lepora aiegateko, Hegoaldetik Elizondotik segitzen dugu 121 nazionaletik eta Ordokiko kurtzean, Erratzurako bidea koixuten dogu eta bertatik, kanpiñerantza errepideak koixuten dogu Baigorrirantza. Iparraldetik, Garazitik Baigorrirako bidea koixuten dozu Anauzetik. Baigorrin, frontoia igaro, zubia, eta turismo bulego aurretik errepidea urteten da Izpegiko leporantza.

DESNIBELAK:
                       Izpegiko Lepoa: 690m
                       Lauordena: 1.029m
                      Totalera: 339m
 
DENBOREAK: Izpegi - Ttutturruko kaskora: 40min
                          Ttutturruko Kaskoa - Buztanzelai: 15min
                           Buztanzelai - Aintziaga: 5min
                           Aintziaga - Lauordena: 20min
 
ZAILTASUNA: ez deko ezelango zailtasunik
 

DESKRIBAPENA:

Ttutturruko kaskoa atzean itzite, GR-ko marka gorri ta zuriak segiduz, pago batzuetara bajaten gara. Berton, Pago dozena bat dagoz eta bide oso markatua segiduz buztanzelaiko lepora goz.

Atzera begiratzen dogu : Autza urrunean, Izpegi eta paraje Untxide eta Ttutturruko kaskoa

Pagoak igaro ta gitxira, belarretatik Buztanzelaiko leporantza goz. Bertati, oso paraje dekoguz bi mendik, Aintziaga eta Lauordena.

                                                         Onddo bat Pagaditik gertu

 Buztanzelaiko leporantza goiez

Belarretati oso azkar lortzen dogu aldatsa igo eta Buztanzelaiko lepoa baino lelau dauzen hiruzpa lau pago igarotzen doguz. Pagoa ez denean, iratxea dekogu lanztarretan. Udagoienean  gagozenez sartunde, marroiak dagoz, erreak. Oso ingeru humela dan lez, oso errez urteten direz onddo eta perretxikok.

Pagoak igarota Buztanzelai eta Lauordena 1.029m

Goiko irudia ikus lei Laurdena, eta haren atzeko partean, Astate dau, eguneko akaberako mendi izengo dana.

Aintziaga gailurrera iyoten

Aurreko argazkiko lekutik, eskoietako lantzarretati gora inte Aintziagako gailurrera aiegaten gara di da batian.

                                     Artzaina artaldia zainten ikusi gendun Lauordenako maldan.

Aintziaga gailurretik Astate eta Tutulia mendiak.

Aintziaga gailurrean. Atzean Baigorriko lurrak

Aintziaga gailurretik, bista ederrak ditugu Behe Nafarroarantza. Halan da bere, Bista hobeagoa eukiko ditugu Astatetik edota Lauordenatik. 3minutuko jeitsiera inte Buztanzeilako lepora aiegatuko gara.

Baigorri

Lauordena

Gailurrera igoteko, aldats gogorra igaro ber dogu. 20 minutuz izerdi apur bet bota ta gero, bista ederreko gailurrera aiegatuko gara.

                                                         Lauordenako gailurra

Hameti dekoguzen bista ederrak direz. Batetik ekialdera, Pirinioak urrunean, mendebaldera, Gorramedi eta hirubelakaskoa, iparrera Iparla eta hegoaldera Erratzu eta Elizondo.

Untxide 823m eta Ttutturruko kaskoa 839m

Udagoien suabe honek beste goiz ederra oparitu eiñ dosku mendire yon eta bueltatxu bet emoteko. Behe Nafarroa eta Nafarroa arteko goi lantzarretati ibili gara, Baigorri alde batean (Be.N.) eta Erratzu (Na)bestean gendula.

Izpegiko lepoa, Erratzu eta Baigorri artean

Izpegiko lepoan (690m) "Benta Izpegi" eta bere uzenagaz akordaten ez nazen beste benta bat dagoz inte. Sarri iyoten da herri parajetako jendea bertatik dagozen bistetaz gozatzera. Bizikletan iyotzen direnak ere badagoz, (Erratzutik 6km bastante eroangarrik). Bistetaz aparte, mendi ibilbide askoren urteera puntua da, bai alde batera  zein bestera. Ekialderantza, Bentaren atzeko partetik, Baztango mendi ikusgarrienerantza yon geinke, Autza 1.306 metrogaz. Ostantzien beste alderantza, Baigorritar lurretara sartuz goaz. Buztanzelaiko lepoak bereizten ditu Baigorri eta Baztango dermioak.

Buztanzelaiko lepoan, haitzean paraturiko plaka

Gure gaurko helburua, Izpegitik mendebalderantza iyotea zen Iparlako kaskoaren ingerurantza. Liburuan ikusita, oso ibilbide erakargarria zen, bidean Iparlaraino, beste bost gailur ingeru zapaltzen ebezelako. Azkenean, denbore kontuengatik, ezin izen gara Bidarrai (Be. N) herriaren ganean dauen mendiraino yon, halan da bere, ondoko gailur honek zapaltzeko aukerea eukin dogun sekulako eguraldi ederragaz gozatuz: Untxide (823m), Ttutturruko kaskoa (839m), Aintziaga (905m), Lauordena (1.029m) eta Astate (1.022m).

  

Izpegitik parajeago dauzenak Untxide (edota Kuarteleko kaskoa geituta ze ez orrenbeste denporea, aduana egoan inte Izpegin eta mendia bertotik oso paraje egoan) eta Ttutturruko kaskoa direz. Lepoaren mendebaldera sortzen den itxura zorrotzeko mendizerraren bi muturrak direz, parajekoa Untxide eta á asagokoa Ttutturru.

IYOERAK DATUK:

URTEERA PUNTUA: Izpegiko lepora aiegateko, Hegoaldetik Elizondotik segitzen dugu 121 nazionaletik eta Ordokiko kurtzean, Erratzurako bidea koixuten dogu eta bertatik, kanpiñerantza errepideak koixuten dogu Baigorrirantza. Iparraldetik, Garazitik Baigorrirako bidea koixuten dozu Anauzetik. Baigorrin, frontoia igaro, zubia, eta turismo bulego aurretik errepidea urteten da Izpegiko leporantza.

DESNIBELA: Izpegiko Lepoa: 690m

                       Untxide: 823m

                       Ttutturruko lepoa: 839m

                       TOTALERA: 150 metro

DENBOREAK: Izpegi - Untxide : 15min

                         Untxide - Ttutturru: 25min

ZAILTASUNA: Hutsa, ez deko zailtasunik. Puntu bakarra apur bet adi ibili ber doguna, Ttutturruko kaskora heldu baino lelauko metroak, irristakorrak izen leitikez.

DESKRIBAPENA:

                                                      Lainoa Garazi eta Baigorriko lurretan

Goizeko 10ak aldera urten gara kotxetik, hankak luzetu, ingerura beitu eta botak imiñi doguz.Urriaren erdialdean gagozen lez, Usoak igaro iten dire Auñamendietako lepotati, eta Usoekaz batera, Ehiztariak. Ibilbide oson aitu doguz 5-6 minutuero tiroren bat. Bentaren aurrekaldean dauen bidexkatik hasten gara gorantza, aldats gogorrean.

 Untxide Bide hasikeratik

Bidea oso markaturik dau hasikeratik. Izen lei momentu batzutan arrastoa ondo markaturik ez egotea, halan da bere, GR11-ren arratsoak dagoz (Gorri eta zurik). Bide hasikeratik ikusgai dekogu eguneko lelengo gailurra.

                                      Untxide gailurretik oso paraje. Urrunean, Iparlako kaskoa

                  Untxide Gailurre (823m) / ezker-eskoi: Lauordena, Ttutturruko kaskoa, Aintziaga

Bi mendi hauen artean, itxura zorrotzeko mendizerra. Baztan aldera, lantzar suabeak eta Baigorri aldera, amildegia. Ttutturruko kaskora hurbiltzeko, ertzetik jeitsi ber gara eta GR-ko markak segidu ber doguz, gailurraren oinarrira heldu arte. Berton, GR-a alde batera utzi, eta haitzetara goaz.

                                                      Gailurreko haitzetara hurbiltzen
Kontu apur bategaz ibil ber gara haitza bustita badauen, ze irristakorra da goroldioa dekolako. Oso leku gerizpetsua ei da.

                                         Tutturruko kaskoa 839m/ Urrunean, Autza 1.306m

                                                    Lauordena, beherago, Buztanzelaiko lepoa

Baigorri eta Irulegiko lurrak ondiño lainotan

Petit Arriel 2.683m

Arriel mendia, Auñamendietako paraje ikusgarrienetako baten dau inte, Balaitous eta Pallas mendi ingerun. Oso paraje dekoz beran baino altuagokok direzan mendiak eta ondorioz, ez da inguruko mendirik bisitauena. Bal d' Tena haraneko mendi honek dekon zailtasun nabarmenena aurkezten dauen desnibela da, 1.450m metrotakoa. Euskal Herrian desnibel hau aurkitzeko zuberoako Santa Grazira yon berko gare ta Kartxila edota Laküra mendiak iyo. Beraz, egoerea fisiko jatorra eskatzen dauen mendia da. Petit Arriel mendia, Arriel menditik oso paraje dauen mendia da. Arrielgo lepotik separatuta dauz.

Iyoere hoetan pagadi ederra igarotzen dogu, gero lantzarretara igaroten dogu eta akabera haitzean iten dogu gora.

ezkerretako mendia; Petit Arriel

Igotzeko bertara, bi mendien arteko Arriel lepora hurbildu behar gara, hortarako, Arriel mendiaren deskribapena irakurri Arriel leporaino. 

 Petit Arriel lepotik ikusita

 Gailurrerako azken pausuak.

Behin lepora aiegatuta, 10 minutuko igoera baino ez jaku geratzen. ertzetik goaz gorantza belarretik.

Gailurretik 360º-ko bideo grabaketa

Arriel 2.824m

Arriel mendia, Auñamendietako paraje ikusgarrienetako baten dau inte, Balaitous eta Pallas mendi ingerun. Oso paraje dekoz beran baino altuagokok direzan mendiak eta ondorioz, ez da inguruko mendirik bisitauena. Bal d' Tena haraneko mendi honek dekon zailtasun nabarmenena aurkezten dauen desnibela da, 1.450m metrotakoa. Euskal Herrian desnibel hau aurkitzeko zuberoako Santa Grazira yon berko gare ta Kartxila edota Laküra mendiak iyo. Beraz, egoerea fisiko jatorra eskatzen dauen mendia da. 

 

internetetik koixutako argazki

Iyoere hoetan pagadi ederra igarotzen dogu, gero lantzarretara igaroten dogu eta akabera haitzean iten dogu gora. Azken 240 metroak, pikoak dira eta akaberako 100 metrotan eskuak erabili berko doguz II+ -ko pausu batan bat igaroz. Gailurrerako azkan pausuaren aurretik, nahi pausu delikatua da alboetan dekon jausiarengatik. 

Iyoera Datuak:

NONDIK; Sallent de Gállego herritik, sarerran ezkerretara doan errepidea koixu ber dogu La Sarra urtegiraino. berton hasten da ibilbidea.

DESNIBELA: 1.450metro ingeru

DENBORAK: Liburuan 5h30' ipinten badauen bere, 3h30' egin leike ingongo problema barik. 

DESKRIBAPENA:

La sarrako urtegiaren akaberan dauen merenderotik urteten da bidea, beheko irudian dauen zubia kurtzetuz. Berton, udako egun eguzkitsutan dauzen domingeroentzako indikazio kartela dauz inte.

 hasikeratik Arriel mendia ikusten dogu urrunean. lelengoko pausuten oso eroso goaz aurrera erreka segiduz, bidea oso markaturik dau.

 10 minututara, pagadian sartzen gara. nahiz eta udagoienean sartunda gauzen, ondiño pagoek ez daure kolore bizi biziak.

 kolorea harten doaz arbolak. 35minututara, desbideraketa koixuten dogu Arriel mendirantza. plaka hori batek seinalatzen dau bidea. Aldatsa fuerte hasten da gora. Giharrak estututa altuerea irebaziz goaz.

 pinu baltzak agertzen direz basoaren akaberan.

 basoak igaro eta lantzarrak. goian eguzkiak jotzen duen ingeruen dau Sobako lepoa, eguneko lehen helburua.

 Eguzkiak fuerte jotzen hasi da, 2000 metro ingerun, 20ºC. zig zag eginen, belarretik gora goaz.

 Col de Sobe-tik paraje, Arriel mendire hurbilduz goaz.

 Col de Sobetik, eguneko bi helburuak ikusten doguz. eskoietan eta altuena, Arriel, eta ezkerretan Petit Arriel, Arriel nagusiaren anai txikerra.

 Bi Arrielen arteko lepotik, Pallas ikus lei. Oso mendi ikusgarria da, planta ederrekoa.

 Arrieleko trepadan, haitza oso ona da, agarre oso onekin eta ondo markatua harri pilekaz.

Aurre gailurrera aiegateko, hau da paseu ber dogun pausua. 1m luze eta 35 zm zabalera dekon pausua da. ez deko zailtasunik, ordea, bi aldeetara jausi ederra deko. 

 gailurrean, atzean Balaitous dogula

 Vignemale urrunean eta hurbilago Gran Fache.

 Infiernos mendiak

Balaitous eta Frondellas